Dukdalf

Dukdalf van Willem Bastiaan Tholen

Dukdalf  van Willem Bastiaan Tholen

Laatst was ik in het Groninger Museum om de kunstverzameling van de Groninger Reurt Jan Veendorp te zien. Tot de dag ervoor had ik nog nooit van deze man gehoord, maar wel van een aantal kunstenaars uit zijn verzameling: George Hendrik Breitner, Isaac Israels, Jan Toorop.

Daarom was ik die ochtend vanuit een zonnig Utrecht naar Groningen vertrokken. Alleen was de zon verdwenen toen mijn trein Groningen binnenreed en hing er een kille nevel boven de stad. In het museum was het gelukkig lekker warm en droog.

Dukdalf
Ik heb die dag veel mooie schilderijen gezien, maar bleef het langst hangen bij Dukdalf van Willem Bastiaan Tholen. Door de lucht die wel leek op de lucht die dag. Hoewel de zalmroze avondschemering meer kleur had dan de troosteloze lucht buiten. Door de schittering in het water en de rust die het schilderij uitstraalde. Kennelijk was dat ook de reden dat Veendorp dit schilderij zo miste. Nadat het Groninger Museum in 1969 zijn hele kunstverzameling in bruikleen had gekregen heeft hij dit schilderij terug ´geleend´. Het heeft tot zijn dood weer bij hem thuis gehangen.

Grappig woord met negatieve bijklank
Misschien bleef ik ook wel bij dit schilderij steken, omdat ik dukdalf zo grappig vind klinken. Het ritme van duk-dalf. Het zien van de dukdalf bracht me ook naar vroeger. De basisschool tegenover de onze heette Dukdalf en daarom stond er één op het schoolplein. Jaren geleden was ik verrast dat mijn vriend niet wist wat een dukdalf was, maar misschien had ik het ook niet geweten als die ene niet tegenover onze school had gestaan. De officiële betekenis is: een paal of houten constructie in het water om schepen aan vast te leggen.

Volgens Wikipedia komt de term dukdalf waarschijnlijk van het Franse ‘duc d’Albe’ ofwel hertog van Alva, een niet als vriendelijk bekend staande hertog. De 17e-eeuwse taalkundige Wigardus à Winschooten, die in Leiden doceerde heeft verklaard:
“Dukdalf, een gebrooken woord, dog seer bekend in deese Neederlanden, als hebbende de naam van dien wreeden Bloedhond Duc de Alba, Governeur van deese Landen,…. dat de Scheepen die sig daar aan koomen te stooten, groot ongemak koomen te lijden, … niet anders als die Luiden, die sig teegen den Duc de Alba eertijds gekant hebben.”

Nog meer moois
Dukdalf was niet het enige mooie schilderij uit de omvangrijke collectie van Reurt Jan Veendorp. Hij begon al vrij jong met verzamelen, maar had niet veel geld. Vandaar dat Veendorp heel lang en zorgvuldig over zijn besluitvorming deed. Voordat hij tot de koop overging, liet hij een kunstwerk eerst een tijd op proef bij hem thuis om te kijken of het dan nog steeds goed voelde. Naast geduld had Veendorp ook oog voor kwaliteit; hij wist van vooraanstaande kunstenaars goed werk te verkrijgen. In meer dan vijftig jaar ontstond toch een flinke collectie van enkele honderden hoogwaardige schilderijen, tekeningen, grafiekbladen en sculpturen.

Terug in de tijd
Zo bracht het schilderij Dukdalf uit 1919 mij terug naar mijn kindertijd in de jaren ´70 én terug naar de 17e eeuw. Ik vraag me af wat voor associaties en herinneringen Veendorp zelf bij de werken uit zijn verzameling had….

____________________________________________________________________________

De collectie Veendorp, Levenswerk van een zorgvuldig verzamelaar  t/m 19 januari 2014 in het Groninger Museum.

Bronnen: Groninger Museum en Wikipedia